KPC Groep spreekt Hans, opgeleid als econoom en in het verleden onder meer betrokken bij OESO-onderzoeken,  naar aanleiding van de presentatie die hij verzorgde voor netwerkpartners van KPC Groep. Een van de onderwerpen die hij aansneed: de vergrijzing. Voor Hans Burgmans is het zo klaar als een klontje. De pensioengerechtigde leeftijd, nu 67 jaar en 2 maanden, gaat verder stijgen en zal de 70 gaan aantikken. Hans: “Vergeet niet dat we – op een Corona-dipje na – steeds ouder worden. Zo zal het aantal 100-jarigen de komende jaren alleen maar stijgen. De levensverwachting is nog steeds groeiende.”

Met name in de onderwijssector vindt de komende jaren een grote uitstroom plaats. Ook van leidinggevenden. De helft van de basisscholen in Nederland kan over tien jaar zonder directeur zitten, zo blijkt uit een nieuwe prognose van het Arbeidsmarktplatform PO. Wat voor oplossingen zie jij om het personeelstekort terug te dringen?

Hans: “Ik denk dat hybridisering in het onderwijs een belangrijk deel van het antwoord kan zijn. Samen met het bedrijfsleven onderwijs geven. Zeker in het beroepsonderwijs liggen daar geweldige mogelijkheden. Gezien het schreeuwende personeelstekort zijn bedrijven graag bereid om mee te werken aan stages, werkopdrachten en duale leerroutes, zoals 4 dagen werken en één dag in de week naar school. Door dit soort constructies komen bedrijven in de buurt van de ‘handjes’: hun toekomstige medewerkers. Voor het mbo en het hbo is het personeelstekort nog het best aan te pakken.”

Gespecialiseerde uitzendbureaus

Voor het voortgezet onderwijs en het basisonderwijs schat Hans in dat het gezond en vitaal ouder worden als leraar een kernvraagstuk zal gaan worden. “Fit-to-the-finish ouder worden als docent. Voor HR ligt daar een grote uitdaging. Ook voorzie ik dat het vaker gaat voorkomen dat gepensioneerde leraren in deeltijd weer actief worden. Er zijn nu al gespecialiseerde uitzendbureaus in opkomst hiervoor. Als directeur van een school heb ik zelf in het verleden via zo’n bureau wel eens iemand aangenomen. Ook dat is een vorm van hybridisering: als pensionado na je pensioen deels verder werken.”

Vergrijsde samenleving

Organisaties krijgen meer en meer te maken met oudere werknemers. Maar die oudere werknemers zullen ook nog eens veel productiever moeten zijn dan nu. Volgens de prognoses van het CPB zal in 2050 46 % van de bevolking ouder zijn dan 65 jaar. Hans: “Deze “grijze druk” is post-productief. Daar komt dan nog de groene druk (de studerende kinderen van onder de 20 jaar) bij. Deze groep – ongeveer 22% van de bevolking in 2050 – is pre-productief. De belastingen voor onderwijs en zorg voor deze 68 % pre- en post productieven zal moeten worden opgebracht door 32% productieven. In 1970 was die verhouding andersom (Er waren 2 werkende babyboomers voor iedere pre- of postproductieve.) In 2050 zal iedere werkende dus 2 post of pre-productieven moeten onderhouden. Geen wonder dat we het gevoel hebben dat we steeds harder moeten werken.”

Japan is een voorbeeld van een sterk vergrijsde samenleving. Wat kunnen we in ons land leren van dat land? Hans: “Op het moment dat je vergrijst moet je anders nadenken over economische groei. Japan had jarenlang een soort 0-groei maar heeft wel financieel gezien vet op de botten. Dat geldt ook voor Nederland. We kunnen gelukkig best wel wat hebben als vergrijzende samenleving. Maar duidelijk is dat de zorg de komende decennia alleen maar duurder zal worden. Als mensen ouder worden, worden ze nu eenmaal gemiddeld genomen zieker.” Door gedragsbeïnvloeding probeert de overheid mensen aan te zetten tot gezonder gedrag. Door digitalisering zijn er steeds meer mogelijkheden mensen te volgen in hun gedrag.  Hans verwacht dat oudere wordende mensen daar minder moeite mee hebben dan jongeren. Ouderen vinden het vaak prettig dat de vinger aan de pols wordt gehouden.  “Iemand die oud wordt staat daar anders in: ‘laat ze maar kijken’.”

Waarom keren  gepensioneerde leraren weer terug in de klas? Wat Hans opvalt: het gaat nooit om geld. “Wat je ziet is dat mensen het leuk vinden om weer bezig te zijn. Of dat ze het belangrijk vinden om weer contacten te hebben. Of ze zeggen dat het werken met jongeren hen ook jong houdt. Eigenlijk allemaal argumenten op het terrein van zelfontplooiing.” De trend van hybridisering is een ontwikkeling waarop organisaties zich moeten gaan voorbereiden, stelt Hans Burgmans. “Een docent die van buiten komt en in deeltijd lessen doet, ja zo’n docent is natuurlijk niet bij alle docentenvergaderingen aanwezig. Als werkgever zul dit je goed moeten managen om scheve gezichten te voorkomen.”

Het hele interview met Hans lezen? Dat doe je hier.

Door: Nationale Onderwijsgids / KPC Groep