Enkele jaren geleden heeft de Nederlandse overheid ervoor gekozen om de prestatiebeurs uit de studiefinanciering te schrappen en deze te vervangen met het sociale leenstelsel. Voorheen kregen studenten gedurende vier jaar elke maand iets minder dan driehonderd euro. Dit geld mochten ze houden als ze binnen tien jaar hun studie afrondden. Tegenwoordig moet elke student wiens ouders niet zwemmen in weelde, geld bijlenen om rond te komen. Minister Bussemaker van Onderwijs beloofde dat deze bezuinigingen via een andere weg in het onderwijs gestoken zou worden. In de praktijk merk ik hier weinig van. Zo wordt het voor studenten steeds lastiger om rond te komen en las ik bijvoorbeeld vanochtend in het AD dat er een tekort ontstaat aan docenten op academisch niveau. Tot nu toe heb ik de voordelen van het sociale leenstelsel nog niet ontdekt.

Waarom lenen studenten?

Om een beeld te schetsen, studeren aan een Nederlandse universiteit kost tegenwoordig pakweg tweeduizend euro per jaar. Daarnaast kost een gemiddelde studentenkamer iets meer dan driehonderd euro in de maand. Daar bovenop komen nog andere, noodzakelijke uitgaven zoals een telefoonabonnement, verzekeringen. Alles tezamen komt uit op ruim vijfhonderd euro aan noodzakelijke maandelijkse uitgaven. Echter laten we dan boodschappen, kleding, het openbaar vervoer en vele andere randzaken buiten beschouwing. Ook moet niet vergeten worden dat studieboeken duur zijn. Voor mij kosten de studieboeken zo’n vierhonderd euro per jaar, maar voor medische studies kan dit oplopen tot boven de duizend euro. Er zijn studenten wiens ouders het collegegeld of de kamerhuur betalen, maar voor hen die alles zelf moeten betalen, wordt het een flinke maandlast. Zelf werk ik zo’n twee dagen per week, waar ik net genoeg mee verdien om de genoemde noodzakelijke uitgaven te betalen, maar dan houdt het ook op. Ik ben dus genoodzaakt om geld bij te lenen bij DUO.

Te weinig tijd en geld

Ik heb nog vier jaar lang ‘gratis’ geld gekregen van de overheid, de zogenaamde prestatiebeurs. Huidige studenten krijgen dit niet meer, en moeten dus alles zelf betalen. Geld lenen kan voor studenten gelukkig tegen een extreem lage rente. Als je echter een paar jaar lang driehonderd euro per maand bijleent, heb je ondanks de lage rente toch een flinke schuld opgebouwd aan het einde van je studietijd. Het kan geen goede ontwikkeling zijn dat jonge mensen worden opgezadeld met enorme schulden. Enerzijds zorgt dit voor onwelkome stress: vakken niet halen leidt tot langer studeren, wat weer leidt tot een oplopende studieschuld. Anderzijds kan het scholieren ervan weerhouden om überhaupt te gaan studeren.

Ik lees op het internet regelmatig reacties van mensen van een oudere generatie op nieuwsartikelen dat ‘studenten maar meer moeten gaan werken en niet zoveel moeten feesten’, maar dat is wat kort door de bocht. Studeren is veel meer dan alleen het volgen van colleges. Een student moet vele ingewikkelde studieboeken lezen (en bestuderen), werkt aan verslagen, essays en scripties en spendeert wekenlang vele uren in de bibliotheek wanneer de tentamens eraan komen. Mijn studie is wat dat betreft nog ‘licht’, waardoor ik het me kan veroorloven om een paar dagen per week te werken, maar dit gaat niet voor iedereen op. Daarnaast is een sociaal leven ook belangrijk voor de sociale ontwikkeling van mensen, het leggen van nieuwe contacten, bouwen van netwerken en het vinden van de nodige afleiding tussen het vele studeren door. Er zijn natuurlijk studenten die doorslaan in het feesten, maar het is voor een student van nu belangrijk om soms even het hoofd leeg te kunnen maken van alle stress en drukte.

Vergelijking met het buitenland

Het collegegeld in Nederland wordt ook nog eens steeds hoger. Waar ik in het collegejaar 2011-2012 iets meer dan 1700 euro moest betalen, moet ik komend jaar alweer meer dan 2000 euro ophoesten. Ter vergelijking, in landen zoals Oostenrijk, Noorwegen, Finland en Denemarken studeer je gratis. Daarnaast kost studeren in Frankrijk en Duitsland hooguit een kwart van wat het in Nederland kost en ben je ook in Spanje en België goedkoper uit, zo blijkt uit cijfers van Masters Portal. Daar komt nog bij dat de huurprijzen in die landen ook overal lager zijn dan in Nederland. Het is dan ook niet gek dat Nederlandse studenten graag (periodes) in het buitenland studeren.

Al met al kan gesteld worden dat de Nederlandse student relatief diep in de buidel moet tasten voor het behalen van een wo- of hbo-diploma. Juist voor Nederlandse studenten is het daarom belangrijk dat zij financieel ondersteund worden, in plaats van grote schulden aan te gaan. Waarom neemt de Nederlandse overheid dit steuntje in de rug weg, maar staat zij tegelijkertijd oogluikend toe dat collegegelden blijven stijgen en huisbazen huurprijzen zonder gevolgen kunnen blijven opdrijven?

De Nederlandse overheid zet in op talentontwikkeling, het verbeteren van de kenniseconomie en het aantrekken van buitenlandse studenten, maar de huidige ontwikkelingen lijken deze ambitie in mijn ogen vooral te dwarsbomen. Studenten worden niet gemotiveerd of aangetrokken door vage investeringen in het onderwijs, maar door een zichtbaar aantrekkelijk studieklimaat. Denk hierbij aan een goed geregelde (huur)woningmarkt en financieel veilig en voordelig studeren. Als de overheid graag haar ambities wil nastreven, dan moet er een actiever beschermend huurwoningbeleid komen en moet er wat gedaan worden aan de onbetaalbaar hoge kosten van het studeren in Nederland. Kijk naar de landen om ons heen: het kan best!

© Nationale Onderwijsgids / Rick Veldman